ETRÜSK…ÖTE DÜNYA

Etrüsk dinini, mitlerini ve panteonunu anlamada en büyük kaynaklar duvar resimleri, tapınak sunakları ve ayna-vazo oymacılığı gibi sanatlardır…Bu uygarlığın tapınakları ve mezarlarında bulunan belge ve bulgular halkın medeniyeti ve dini hakkında bize rehberlik eder. Etrüsklerin cenaze törenleri ve ölüme dair inanışları için en geniş bilgiyi Etrüsk mezarları katakomptlar ve buralardaki fresk ve gravürlerden alıyoruz… Yeraltı dünyasının baş kahramanları bu duvar resimlerinde detaylı şekilde tasvir edilmiştir…Geçtiğimiz yıllarda eldeki bulgulara göre birçok bilim adamı Etrüsklerde net bir öte dünya inancının bulunmadığını kanısındaydı.. Fakat bulgular ,kabirler Etrüsklerde erdeme dayalı baskın bir öte dünya inancı olduğunu ortaya koymuştur… Etrüsklere göre ölüm bir son değil, sadece yeni bir diyara yolculuktur, kişi kendisine tanrıların takdir ettiği ömrü tamamladıktan sonra yeraltı dünyasına geçerdi. İyi ruhlar tanrılaşarak atalar diyarına yükseliyordu, bu ata ruhlarının kutsal olduğuna ve tanrılara dönüştüğüne dair inanç erdemli olmanın tanrılar seviyesine yükselmenin , yani kişinin öte dünyadaki durumu, tanrılara verdiği öneme ve nasıl yaşadığına ödülün ve cezanın öte dünya mevkisi tayin ettiğini görüyoruz… Kötü ruhlar ise yer altı dünyasında çetin bir yolculuğa çıkıyordu.Ölüler diyarının efendileri, kurt derisinden başlık giyen Aita (Hades )ve onun güzel karısı Culsu (Persephone ) dur. Culsu tasvirlerinde, ölüler ve diriler arasındaki iletişimi sağlayan, öte dünya kapısını açarak mevtaya ölüm krallığının yolunu gösteren ve ardından kapıyı kilitleyen tanrıça olarak betimlenir…. Bu yolculukta kişiye artık ölüm diyarının dişi demonları ( öte dünyanın varlıkları ) eşlik edecektir… Aristokrat Etrüsk aileleri kendilerine öte dünyada rehberlik etmesi ve koruması için fresklerle süslü mezarlar yaptırıyorlardı ,bu betimlerin onlar tarafından sanat değil büyü ve mezarları inşa ettirebilen elit ailelerin bu dünyada yaşadıkları konforlu hayatı ahirette de sürdüreceklerinin ifadesi , inancıdır… Yani onlar, bu resimler sayesinde öte dünya huzurlarını perçinlemiş oluyorlardı.. Bu anlayış, antik Mısır’da öte dünya inancında da görülmektedir… Etrüskler ölülerini gömmeden önce yeraltı mezarının çember şeklindeki bölümünde bazı ayinler icra ederlerdi… Bu ayinlerde öte dünyaya kabul edilen ölü için dualar okunur ve onun namına yudumlanan şarap toprak zemine dökülürdü…Bu ayinin amacı, öteki tarafa yeni göçmüş ölünün ruhunu huzura kavuşturmaktı..Çünkü kişinin dünyada olduğu gibi ölüler diyarında da onurlandırılmaya ihtiyacı vardır… Bu yüzden onun için güzel bir cenaze töreni düzenlenmeli ve evindeymiş gibi konforu sağlanmalıydı…Mezar odasının ortasındaki dikdörtgen sunak üzerine kült objeler konur. Cenaze işlemi esnasında mevta, etrafı rölyeflerle kaplı taş kutsal taş denilen bloğa yerleştirilirdi…Etrüskler, bu taşın, yüce ruhların ve yeraltı tanrılarının gök bineği olduğuna inanırlardı…Uzmanlar, icra edilen ayinleri, kurgan tipi mezarları ve desenleri, Etrüsklerin arkaik Doğu ve Yakındoğu kökene ait bir toplum olmalarının bulgu göstergeleri olduğunu öne sürmektedir…Diğer yandan Etrüskler Villanovon kültürden de etkilenmişlerdir, yaklaşık altı bini geçen mezarın bulunduğu katakomptlar, Etrüsklerde gömme işleminin yanı sıra ölü yakma töreninin de bulunduğunu da ortaya çıkarmıştır…

Sonuç olarak ; Etrüsklerdeki belirleyici öte dünya vurgusu, halkını erdeme dayalı bir hayat sürmeye ve ölümü estetik ve bilimsel bir olgu olarak kabul etmeye itmiştir…

Ayla ÖTÜK

#TARİHVEARKEOLOJİNİNGİZEMİ#etrüsk#aylaötük