DOĞU ROMA ( BİZANS ) SANATI…
Hristiyanlık inancına göre insanın tanrıdan fazla yüceltilmemesi gerektiğinden heykel ve sıradan insanların portrelerinin yapılması uygunsuzdu…Sanat sadece tanrının mesajını aktarmak için kullanılmalıydı…Aslında hristiyanlığın ortaya çıkardığı bu sanat ekolü imparator Konstantin’ in bu dini M.S 313 yılında resmi din olarak ilan etmesinden çok önce başlamıştır…Hristiyanlığın yasaklı yıllarında toplandıkları yeraltı şehirleri ve gizli sığınaklarda duvar , tavan freskoları görmekteyiz, ki bunların dini kavramları açıklamak amacı ile yapılması sebebiyle çok fazla sanatçılık görülmemektedir..
İncil’ den aktarılan konu görüntülerinde İsa kutsal figür , tasvirler kesinlikle tamamen çıplak değil , kilisenin öğretileri , İncilin kutsiyeti ve eserlere bakanların aklına tanrının görkemini betimlemek ana amaçtır…
İmparator Konstantin’in Roma imparatorluğunun başkenti ve ismini Konstantinopolis yaptıktan sonra Hristiyanlık Roma’nın resmi dini olmuş ve burada bazilikalar inşaa edilmiştir..(Bazilika, çeşitli dönem yapılarında karşılaşılan bir plan tipi… Hristiyanlık öncesi yapılarda dini niteliği olmayan bir toplanma yeri özelliği gösterirken erken Hristiyan ve Orta çağ mimarilerinde, yan geçitleri bulunan, galerili veya galerisiz kilisedir..)
Rölyefler , mozaikler , freskler bu bazilikaların popüler süsleri olmuş, Ravenna , Venedik , Sicilya , Yunanistan gibi dinin yayıldığı diğer bölgelerde de görülmeye başlamıştır…İkonlar , altın süslemeli el yazıları , kabartmalar , İncilin ruhunu yansıtıyor ve halkın çoğunluğu okur yazar olmadığı için hritiyanlığın popüler olmasına yardımcı olmuştur…
Bizans’ lı sanatçıların ( Doğu Romalı) çoğu dini tarikatlara bağlı keşişlerdi, ve heykeller put kavramına dahil olduğu için cazip değildi, Mozaik ve resimler perspektif kullanmadan yüzleri öne bakar şekilde ve ifadesi kısıtlı , elbiseler bol dökümlü vücut şeklini gizler durumda yaşanılan hayat ve sanatı birbirine karıştırmadan din sembolizmi yansıtarak icra edilmiştir…Kutsal insan figürlerinin yani Tanrı , Meryem , bebek İsa, Yusuf arka planları her zaman altındandı…Kiliselerdeki zenginlik ve bolluğa gönderme yapan bu sanat, cemaatte Tanrının her yerde her zaman varlığını ihtişamını sergileyerek korku ile karışık saygınlık uyandırmak için temel öğeydi..
Kutsal semboller , kilisenin gücünün göstergesi anahtar , kutsal ayini ve günahların bağışlanmasını simgeleyen kadeh, ve İsa’nın çarmıhı dediğimiz hrisiyanlığın ana simgesi Haç çok öne çıkarılmıştır..
Bizans sanatının en parlak dönemi Roma kanunlarını Hristiyan inancını takip edecek şekilde düzenleyen I. Justinian dönemidir ( M.S 483-565 ) Tanrı , İsa , Meryem ve din şehitlerinin sayısız tasviri yapılmış çok çeşitli süsleme teknikleri geliştirmişlerdir…
M.S 730 yılında insan tasvirlerin III. Leo döneminde islam etkisi ile kutsal aile ve azizlerin resmedilmesi yasaklanmış İkonoklasik ( Put kırıcılık ) dönem dediğimiz bu süreç 843 yılına kadar sürmüş, dini imgelerin üretilmesine tekrar izin verilince Bizans sanatı yeniden canlanmıştır…
Binli yıllardan sonra tarih sahnesine çıkan Gotik sanat kendinden önceki Doğu Roma – Roma sanatı gibi din sembolizmi ile beslenmiştir, bu dönemde tanrıya erişmek için kiliselerden gökyüzüne yükselen muhteşem renkli vitray pencereler görüyoruz…Bu yeni sanat ve mimari çeşitleme 1140 yılında Paris’ teki Saint- Denis kilisesinin yeniden yapılması sonucu ortaya çıkmıştır…1204 yılında Konstantinopolis 4. haçlı seferleri ile yağmalanır, 1261 yılında geri alınır fakat imparatorluk çok küçülmüş ve zayıflamıştır…
Ayla ÖTÜK
#TARİHVEARKEOLOJİNİNGİZEMİ#bizans#doğuramasanatı#aylaötük
