PREMATÜRE RETİNOPATİSİ (ROP)
Özellikle son yıllarda çoğul gebelikler ve erken doğumlar arttıkça daha fazla duymaya başladığımız bir hastalık. Gelişmiş ülkelerde çocukluk çağının en önemli körlük nedeni olan, prematüre doğan bebeklerde görülen ve ciddi görme kaybı ile sonuçlanabilen bir göz hastalığıdır. Genellikle her iki gözde görülür.
Doğum ağırlığı 1500 gr altında ve 32 haftadan küçük doğan tüm bebekler risk altındadır. Özellikle genel durumu bozuk ve yoğun bakımda oksijen tedavisi alan bebekler daha fazla riske sahiptir. Birlikte beyin kanaması, akciğer hastalığı ve sepsis geçiren bebeklerde risk daha da artar.
Doğumların yaklaşık % 1-3’ünde doğum tartısı 1500gr’ın altında, bunların da yarısında 1000gr’ın altındadır. Bu bebeklerin doğum sonrası bakımı çok özen ister ve bu konuda deneyimli çocuk hastalıkları uzmanlarının gözetiminde olması gerekir.
Gözün anne karnında gelişimi, gebeliğin yaklaşık 16. haftasında başlar. . Gözümüzün en içerisinde bulunan ve görmemizi sağlayan ağ tabaka (retina) damarlarının gelişimi göz siniri çevresinden başlayarak perifere doğru ilerler ve retinanın oksijenlenmesini sağlar. Gebeliğin son 12 haftasında göz gelişimi hızlanır. Eğer bebek zamanında doğarsa gözün gelişimi neredeyse tamamlanmış olur. Ancak erken doğmuş, damarsal gelişimi ve olgunlaşmasını tamamlayamamış özellikle yoğun bakım ve oksijen tedavisi alan prematürelerde, bu yüksek oksijen oranı, damar gelişimini uyaran maddeyi (VEGF) aniden azaltır. Damarlar VEGF azalmasına bağlı olarak büzülür ve retina tabakasının beslenmesi bozulur. Bu kez besinsiz kalan damar bölgesinde VEGF aşırı miktarda artar. Bu durum anormal damarlanma ve doku artışına neden olur. Anormal damar ve dokular göz içinde kanamalara ve retina tabakasında ayrışmaya (Dekolman) yol açar. ROP hastalığında görme kaybının nedeni olan ayrışma, bebek yaklaşık 10 haftalıkken oluşur. ROP hastalığı beş evreden oluşur. Evre 1 ve 2’de çok önemli bir risk yoktur. Evre 3 en kritik ve tedavinin yapılması gereken en ideal evredir. Evre 4’te retina tabakasında yırtık başlar. Son dönemde (Evre 5) retina tabakası tamamen yırtılmış ve ayrışmıştır.
Doğum tartısı 1500gr’dan az ve 32. haftadan erken doğan bebeklerin mutlaka doğum sonrası göz bebeklerinin büyütülerek bu konuda uzmanlaşmış göz hastalıkları uzmanı tarafından muayene edilmesi gerekir. İlk muayene doğumdan sonra dördüncü hafta içinde yapılır. ROP muayenesi damla ile uyuşturularak (topikal anestezi) yapılır. Narkoz gerektirmez. Göz bebekleri işlemden yarım saat önce damla ile büyütülür. Göz uyuşturulduktan sonra kapaklar gözü rahatsız etmeyen özel bir alet ile açılır. Retina tabakası her bir göz için ayrıntılı olarak incelenir. Damarların gelişme durumu, hastalığın varlığı ve hangi evrede olduğu belirlenir. Bundan sonra tekrar muayene gerekip gerekmediğine ve gerekirse hangi sıklıkta takip gerekeceğine karar verilir. Muayene süresi 10-15 dakika kadardır. Hastalığın varlığına ve seviyesine göre 1-2 hafta aralarla retina damarlanması tamamlayınca kadar muayene tekrarlanır. Çok erken doğan (25-26 haftalık) prematürelerde takip 1 haftayı geçmemelidir. Bazen 2-3 günlük takipler bile gerekebilir. Her kontrolde ilk muayenedeki gibi ayrıntılı
değerlendirme yapılır. Yenidoğan retinopatisini tedavi etmek için öncelikle erken tanı koymak gerekmektedir.
ROP’un tedavisinde en önemli aşama düzenli takiptir. ROP gelişen hastaların %80’i kendiliğinden geriler ve takip edilen bebeklerin ortalama %10’unda tedavi gerekir. Özellikle Evre 3 hastalar tedavi için çok uygundur. Bu evre geçirilirse hastalık ilerler ve körlükle sonuçlanabilir. Özellikle yüksek riskli bebeklerde uygun takip ve tedavi yapılmazsa görme kaybı çok yüksektir. Tedavi seçenekleri arasında laser ile fotokoagulasyon, göz içi Anti VEGF enjeksiyonlar, kriyoterapi, pars plana vitrektomi sayılabilir. Tedavi yapıldıktan sonra da bebeğin kontrolleri okul çağına kadar sürdürülmeli ve görme ile ilgili gelişebilecek problemler çözümlenmelidir. Rop hastalığı gerilese bile bu hastalarda göz tembelliği, miyop–astigmat gibi göz kusurları, şaşılık ve göz tansiyonu (glokom hastalığı) normal kişilerden çok daha fazla görülür. İleri yaşlarda bile göz yırtıkları oluşabilir. Bu nedenle hastaların hayatının ileri aşamalarında da düzenli göz muayenesi olması şarttır.
Dolayısıyla erken doğan bebeğin ailesinin, çocuklarının sağlıklı gelişmesinde hekim ile birlikte kendilerine de önemli bir sorumluluk düştüğünün bilincinde olmaları gerekmektedir.
GÖZ HASTALIKLARI UZMANI
Op. Dr. Suzan TAYFUN TANIDIR
