ARŞİMET …SİRAKÜZA KUŞATMASI..
“Superhumanus archimedes… İnimitabilis archimedes ve Divinissimus archimedes” Galileo..”Noli obsecro, istum disturbare”..”Noli turbare circulos meos”
Silindir şekillerimi bozmayın…Biz onu hamamdan bir anda çıplak bir şekilde fırlayıp sokaklarda “Buldum! Buldum! “Eureka ,Eureka “diye bağırarak koşmasıyla tanırız… MÖ 287 ile MÖ 212 yılları arasında yaşadığı sanılan zamanın ötesinde dahi Arşimedes Yunanlara ait olan Sicilya adasında bulunan Siraküza kentinde doğmuştur..12 yaşında İskenderiye’ye giderek başladığı eğitim hayatı boyunca ünlü matematikçi Oklit’in öğrencisi olan Arşimet aynı yıllarda yine ünlü matematikçi Konon ile arkadaşlık kurmuştur…İyon denizindeki stratejik konumuna rağmen Siraküza aynı zamanda sanatın, bilimin ve ticaretin de merkeziydi…Bu şehir devlet, Kral II. Heiro döneminde Roma ile barış dolu bir dönem geçirmişti, Arşimet’in Siraküza kralı ile yakın ilişkileri vardı…II. Heiro’nun M.Ö. 215 yılındaki ölümünden sonra, başa gelen yeni cumhuriyetçi hükümet döneminde Kartaca ile bir ittifak yapıldı…Bu değişim , Sicilya’daki hâkim Roma varlığı için büyüyen bir tehdit teşkil etmişti.. M.Ö. 214 yılında iki devlet savaş ilan etti…Romalılar , Siraküza’nın sağlam inşa edilen surlarını aşmakta oldukça zorlanıyorlardı, Marcellus ve ordusu her hücumda geri püskürtüldü, çünkü duvarların arkasındaki Arşimet vardı…Savaş hakkında bildiklerimizin çoğu sonraki dönemde yaşamış Polibios, Livius ve Plutarhos gibi Romalı tarihçilerin yazdıkları olsa da, Arşimet’in Siraküza Kuşatması’ndaki müdahalelerinin icatlarının söylentileri tarihte neredeyse efsaneleşmiştir.. İcatlarından birisi, güneş ışığını yansıtarak Roma gemilerini yaktığı söylenen büyük aynalar, aletlerden birisi de denizin içinde kadar uzanan borda kancalı devasa bir vinç olarak tanımlanan Arşimet Pençesi.. Plutarhos’a göre bu alet bu gemiyi sudan kaldırıp geri yıkıcı bir etkiyle (ters döndürme, çarpma veya alabora etme) suya bırakıyordu…Fakat Romalılara kapıları açtıran Artemis festivali dikkatleri dağıtmıştı, Marcellus askerlerine Arşimet’i bulmalarını ve onun zararsız getirilmesini istedi… Şehrin durumundan habersiz olan bilim insanı kumların üzerine çizdiği geometrik şekillerin yanında çalışıyordu, Roma askerlerini görmedi ve çalışmasının bitmesini ısrarla istedi, maalesef öldürüldü..Bu konuda değişik sebepler sunulsa da aynı yerde öldürüldüğüne dair tek sonuç vardır…Eserlerinin dokuz tanesinin Yunanca asılları günümüze kadar ulaşmıştır… Bunlar uzun yıllar karanlıkta kalmış; matematiğe katkısı 8. veya 9 yy da Arapçaya çevrilmesine kadar gerçekleşememiştir…Mekanik: Bileşik makaralar, sonsuz vidalar, hidrolik vidalar ve yakan aynalar sayılabilir… İlk defa denge prensiplerini ortaya koyan bilim adamı da Arşimet’tir… Bu çalışmalarına dayanarak söylediği “Bana bir dayanak noktası verin Dünya’yı yerinden oynatayım…” sözü yüzyıllardan beri dillerden düşmemiştir…Geometriye yapmış olduğu en önemli katkılardan birisi, bir kürenin yüzölçümü ,denge üzerine (2 cilt): Mekaniğin belli başlı prensipleri, geometri metodları, küre ve silindir yüzeyi üzerine (2 cilt), spiraller üzerine: Arşimet bu eserde spirali tanımlamış, spiralin yarıçap vektörünün uzunlukları ile açılarını incelemiş ve vektörün tanjantını hesaplamıştır…Yüzen cisimler üzerine (2 cilt): hidrostatiğin temel prensipleri verilmiştir..Romalı yazar Valerius Maximus’a göre son sözleri kumun üzerine çizdiği kastederek söylediği ; ‘’Noli obsecro, istum disturbare’’yani ‘’Yalvarıyorum, onu bozma’’ sözleridir….Her zaman ,her yerde bilim kan istemez ve maalesef genellikle her sonuçta bilim insanlarıda bunu anlayamayan kan içiciler tarafından katledilir…Bilimin, ego,hırslar ve menfaatleri yendiği noktada insanlık kazanacaktır…
Ayla ÖTÜK#TARİHVEARKEOLOJİNİNGİZEMİ#arşimet#aylaötük#siraküza
