ANTİK YUNAN KADIN SAÇLARI

İnsanoğlunun bilinen tüm tarihi boyunca kadın süslenmiştir.Her ne kadar bizler akıllı ve gerek bilimde gerek insanlıkta öne çıkan kadınları takdir ile anıyor olsak da, bakımlı ,temiz kendine ve çevresine özen gösteren kadınlarda bulunduğu yerde dikkat çekmiştir….Öncelikle belirtelim ,Yunan kadını, çoğu kez başını bir örtü ile örterdi… Bu örtünün pek çok biçimini bilmekteyiz: Genç kızların örtüleri çok ince ve şeffaftı…1-Baş arkası örtüsü, tüm dönemler boyunca evli kadınların en sevdiği süstü…2-Düğün örtüsü, gelinin başını örten bir düğün özel örtüsü…3-Yas örtüsü, derin acı durumunda yüzün örtülmesidir. Kalın, siyah kumaştandı…Örtü, yüzün çekici bir biçimde açılıp kapanması (peçe )için de kullanılabilirdi.Antik dönem kadınları da günümüz kadınları gibi saçlarına özen göstermişlerdir…Destanlardan ve günümüze gelen seramik, heykel ve terracotta gibi eserler sayesinde her iki cinsinde saçlarının uzun ve kadınların saç stillerini , giyim tarzlarını görmek mümkün olmuştur…Saçların toplanması için çeşitli kumaşlardan örtüler kullanılmış ve bu örtülerden biri olan “sakkos ” ;( Antik Yunan’da, kıldan yapılmış, saçları toplamaya yarayan bone şeklindeki basit bir başlık ,ayrıca Bizans döneminde giyilen uzun bir kaftan türüdür ) uzun bir kumaş olup bu kumaşın başın etrafında birkaç kez döndürülmesiyle saça şekil verilirdi… Diğer bir örtü olan “kekryphalos”la ise ensedeki saçlar toplanarak tepede bağlanırdı.Arkaik döneme ait Kore başında görüyoruz, (MÖ 600-590), erken dönemlerin Mısır etkisi olarak saçlar bukleli bir şekilde omuza dökülmüş, alında ise kısa ve spiral şeklinde verilmiştir… Yine Arkaik döneme ait Siphnoslular hazine binası doğu frizinde Artemis, Aphrodite ve Apollo yer almakta olup iki tanrıçanın saçları uzun ve boncuk dizisi şeklinde verilmiştir.Erken Klasik dönemde serbest bırakılan uzun bukleli saçların yanı sıra; diademin ( başın üstüne takılan süslü taç ,veya altın file )içine alınmış saçlara kısa saç havası verilerek oluşturulan saç şekillerinin de kullanılmaya başlandığı görülmektedir… Klasik döneme ait baş kısmı günümüze gelen bulgularda gördüğümüz figürlerde (MÖ 420) saçlar, enseden ve alından yukarı doğru toplanıp tepede topuz yapılmıştır… Klasik dönemin sonlarında ise saçların, kavun dilimleri şeklinde burularak arkaya doğru şekillendirilen saç modelinin de kullanıldığı görülmektedir…Daha eski dönemlerdeki yaşlı, seçkin erkek ve kadınlar, özel kutlamalarda uçları sarkan alın bantları takmışlardır… Genç kızlar ise özel kutlamalarda saçlarını renkli bantlarla birlikte örmüşlerdir… Uzun saçın bir veya beş kez dolanıp toplandığı bantlar, dar ise ‘’tenien’’, geniş ise ‘’ mitren’’ adını alır… Bu dar ve geniş bantlar, ayrı ayrı kullanıldığı gibi birlikte kullanımı da görülür…Hellenistik dönemde de benzer saç modelleri işlenmeye devam edilmiştir, bu dönem boyunca saç biçimleri çeşitlenmiş olup , yapay dalgalar, lülelerin daha revaçta olduğunu görüyoruz, Büyük İskender zamanının Yunan saç modelleri, günümüz Avrupa’sında olduğu kadar zenginleşmiştir “sakkos” saçlarda kullanılmaya devam edilmiştir…Sık kullanılan saç bağlama ve süsleme materyali olan “kekryphalos”un da her dönemde kullanıldığı görülmektedir..” kekryphalos ” denilen bu saç filesinin, torbasının, Homeros Döneminde de bilindiği sanılmaktadır, altın ya da ipek iplerden örülmüş ya da dokunmuş olabilirdi… ‘’Sakkos’’, saç torbası, daha tok bir malzemedendi, büyük ihtimalle yündendi , saçın ya tümünü ya da bir kısmını örtmekteydi… Çoğunlukla saç tutamlarını kenarlardan taşıracak biçimde bağlanırdı… Kadınlar, saçlarını süslemek için saç iğneleri de kullandılar… Altın ya da gümüş tokaların ise saç iğneleri ile işlevleri, yani saçın toplanması durumu her dönemde hemen hemen aynıydı…Kadınlar, saçlarını biçimlendirmek için taraklar, saç ütüsü ve lüle maşası da kullandılar….Yukarıda belirttiğimiz gibi ve görselde gördüğümüz Arkaik dönemde Korelerde, uzun bukleli saçlar revaçta olup daha sonraki dönemlerde; ortadan ayrılmış ve iki yana dalgalar halinde inen saçlar, başın arkasında ve ensede yumuşak, çeşitli şekillerde topuz yapılarak oluşturulan saç şekilleri görülmektedir. Gelelim saç üzerine yapılan inanç ve ritüellere ; Gelinlerin saç kutsaması geleneği vardı , düğünden hemen önce genç kızların saçları, yarıdan fazla kısaltılır ve bir tanrıya adanırdı… Bu tanrı çoğunlukla bakire bir tanrıça olur, düğün gecesi gelini kötü ruhlardan koruması beklenirdi…. Ancak önemli bir başka neden de ‘’saç adağının sadakatle korunmuş bakireliğe teşekkür’’ inancını içerirdi… Bir de hamilelerin saç kutsaması bulunuyordu ; Kadının tek anlamı çocuk doğurmak olduğu için kadın, ancak erkek çocuk doğurduğunda toplum için önemli biri oluyordu… Kadınlar doğum sonrası kırk gün boyunca ‘’kirli’’, bu nedenle çocuk da olumsuz etkilere açık sayıldığından dolayı, bu sürenin bitiminde bir saç adağı gerçekleşirdi… Bu adakta tek tutam kıvırcıklar, hem temizlik adağı, hem de tehlikenin şansla atlatılmış olması ve özlemle kavuşulmuş çocuk için teşekkür adağı anlamını içerirdi…Yas tutanlar da yine saçlarından tutamlar keserek bunları, ölülerin mezarlarına koyarlardı…Şuraya yeri gelmişken İliada destanından aldığımız bir pasajı sizlere aktaralım , Zeus’u baştan çıkarmak amacıyla Hera’nın süslenme betimlemesi ..‘’Tanrısal merhemle sildi gövdesindeki kirleri, tanrılara yakışan kokulu yağla oğundu, Zeus’un tunç eşikli evinde salladıkça bu yağı kokular göklere, tapınaklara yayılırdı, işte o yağı sürdü güzelim gövdesine, elleriyle saçlarını taradı, pırıl pırıl tanrısal örgülerini ördü, ölümsüz başından sarkan o güzelim örgüleri. Sonra tanrısal bir giysi giydi üstüne, süslerle bezeyip Athene işlemişti ona bu giysiyi. Tutturdu göğsünü altın iğnelerle. Yüz püsküllü bir kemer kuşandı. Küpeler taktı iyice delinmiş kulak memelerine, üç taşlıydı bu küpeler, dut kadar, ortalığa yayılır, göz kamaştırırdı güzelliği. Örttü başını yepisyeni, güzel bir örtüyle, gün gibi apaktı bu örtü. Parlak ayaklarına bağladı güzel sandallar. Tepeden tırnağa süslenip çıktı odasından.

’Kaynak : Dokuz Eylül ün. Ülfet Yıldırım. Atatürk ün. Laleş Uslu Özet :Ayla ÖTÜK ..#TARİHVEARKEOLOJİNİNGİZEMİ#antikyunankadınsaçları#aylaötük