ANTİK ÇAĞ DOKUMACILIK

M.Ö 7000-1000 Uygarlığın beşiği Anadolu ; geçmişten ,günümüze köklü ve yaygın bir dokumacılık kültürüne sahiptir…Dokumanın ilk olarak nerede ve nasıl ortaya çıktığına dair elimizde kesin veriler her ne kadar bulunmamışsa da, bir grup orta Asya derken, bir grupta Mısır ı öne sürer…Bu ikilem tekstilin çabuk bozulma sürecine girdiğinden elde kesin veriler bırakmadığındandır…Tarih sürecinin bu bağlamda başladığı döneme örnek üst paleolitik dönemde 25 000 yıl öncesine ait ( çek cum .Pavlov bölgesi ) bükülmüş ip görüyoruz…Dokumacılık, liflerin iplik haline getirilmesi ile başlamıştır…Neolitik dönemde en eski kumaş kalıntılarına Anadolu ‘da rastlıyoruz…Konya’nın Çatalhöyük yerleşiminde dokunmuş kumaşların M.Ö. 6500 yılında kullanıldığına dair arkeolojik buluntuların var olması, Keza son yıllarda burada yapılan kazılarda yanmış bir evin tabanında bebek iskeletine sarılmış dünyanın ilk kendirden dokunmuş keten kumaş parçası gün yüzüne çıkarılmıştır…. Ortaya çıkan bu bulgulardan hareketle dokunmuş kumaşın tarihi bir hayli eskiye dayanmaktadır… Anadolu’da, bugüne kadar yapılan arkeolojik kazılar sonucunda, en erken dokuma izlerine ise, Çayönü’nde (M.Ö. 6650-6350) .. Aynı şekilde Çatalhöyük kazı alanında ise (M.Ö. 5950-5880) çok sayıda dokunmuş kumaş ve eğrilmiş ipe ilişkin buluntuları ele geçmiştir… Günümüze ulaşan en eski dokuma örnekleri ise M.Ö. 7200 dolaylarına aittir… Bu dokumalar olasılıkla cenaze törenlerinde cesetlere sarılan dokumalardı…. İnce bükümlü olan bu kumaşlar, ” Mısır’da ” da cesetlerin sarılmasında ve giysi yapımında kullanılmıştır…Fakat ,M.Ö. 8000 yılına tarihlenen keten bitkisi daha sonraki zaman dilimlerinde Anadolu’nun çeşitli yerleşimlerinde işlenmeye ve işlendikten sonra ise insanların gereksinimlerini karşılamak adına kullanılmaya başlamıştır….Yani, ketenin en erken izlerine Anadolu’da rastlanmaktadır. Diyarbakır Ergani Ovası’ndaki Çayönü Tepesi’nde ortaya çıkan bulgular M.Ö. 8. binde ve Konya’nın güneydoğusundaki Çatalhöyük’ten çıkan bulgular da M.Ö. 6. binde keten bitkisinin var olduğuna ve işlendiğine dair bilgiler vermektedir….Diğer bir dokuma çeşidi yün e değinirsek, dokumacılık hakkında öne sürülen görüşler doğrultusunda, ortaya çıkan bulguların tarihlemesi ve lokalizasyonu yapılmaya çalışılınca, öncelikle gözler Ön ve Orta Asya’ya çevrilmiştir…Bunun sebebi ise yün, yani koyunun ehlileştirilmesidir… Koyun ehlileştirme işi ilk önce Orta Asya’da başlamıştır… Dokumacılığın Orta Asya veya ön Asya’da hangi alanda başladığı bilinmemekle beraber burada başlamış ve göçler vasıtasıyla çevresi bölgelere yayılmış olduğu düşünülmektedir…Anadolu’da ki bu dokumacılık sanatı Neolitik, kalkolitik, tunç ve demir çağı boyunca düzgün bir ilerleme göstermiş dış ticaret hareketliliğinde M.Ö 2 binlerde özellikle önemli bir sektör olmuştur…Mezopotamya ve Anadolu arasında sıkı bir ticari ağ görüyoruz…Dokumacılık için gerekli olan ipi yaparken, iğ ve iğlere takılan “ağırşak” (ahşap ,kemik ,madenden ipi aşağı çeken tekerlek ağırlık ) tasvir sanatını M.Ö 3000 Tell-Agrap ta bir vazoda görüyoruz..ve burada iki bakır iğ bulunmuştur…Ön Asya’da, M.Ö 3000’ lerde Bazar ,Mari,Ur ,Nippur ,Kültepe Kaniş gibi merkezlerde dokuma ticaretine ilişkin kayıt içeren birçok tablet bulunmuştur…Ve bu ticaretin daha çok kadınlar tarafından yapıldığını yazılı kaynaklarda görüyoruz…Bunların en ünlüsü ” Lamassi ” dir… M.Ö 19 yy a tarihlenen Acemhöyük kazısında yangın geçirmiş katmanda bulunan kumaşın numunelerinde ,altın iplik ,fayans mavi geometrik desenli boncukların olduğu elbise süsleri görüyoruz…Anadolu kıyafetleri Mısır ,Mezopotamya ve Girit ‘e oranla daha sadedir…

Ayla ÖTÜK