Maskesiz olmaz…
Tarih boyunca maskeler dinsel , kültürel seremonilerle tiyatro ve savaş sahnelerinde kullanılmıştır . Aynı zamanda yüz bölgesinin de korunması amacını taşıyan Maskelerin ilk ne zaman kullanıldığı tam olarak bilinmese de , Fransa ‘ da bulunan bir mağarada MÖ 20.000 yıllarına ait maske takan insan resimlerine rastlanmıştır .
İlkel çağlarda bir öyküde anlatılmak istenen canlıyı tarif edebilmenin en iyi yolunun maske takmak olduğu bilinmektedir . Bunun haricinde herkesin görebilmesi ve etkilemesi için de büyük boylarda maskeler kullanılmaya özen gösterilmiştir. Örneğin ; bir ayı maskesi takan insanın onun kadar güçlü olacağına inancı yaygındı .
Hastalıkların savılması amacıyla da maske kullanımı çok yaygın olup , kötü ruhların kişiyi tanıyamayacağı için hastanın iyileşeceğine inanılırdı.
Şamanlarda da öteki dünyaya yolculuk için maske takmak bir gelenekti.
Fakat ne tuhaftır ki , maskeler çoğunlukla korkutmak veya güç göstergesi sayılmak amacıyla kullanılmış binlerce yıldan beri . O nedenle hangi amaçlar için kullanıldığına dair kısa bir gezinti yapmakta yarar buluyorum .
1- veba maskesi ; Orta çağda binlerce insanın büyük bir veba salgınında ölmesi sonucunda , maskeler takarak , kötü ruhları uzaklaştıracağı kanısına varılmış , ve de bu korkunç salgından etkilenmeyen tek hayvanın karga oluşu nedeniyle , karga maskeleri çok takılmaya başlanmış . Bu hastalık , o yılların en önemli liman kenti olan Venedik’te yayıldığı için , maske önlemi de bu kentten doğmuş , doktorlar vebalı hastalardan korunma çaresi olarak maske kullanmıştır . Hattâ Doktor Charles Lorme tarafından Maskelerin gözleri kristal lenslerle donatılarak daha etkili görünüm elde edildiği sanılmıştır .
2- Gaz maskeleri ; Japonya’ nın ABD ‘ye yaptığı Pearl Harbour saldırısından sonra siviller gaz maskeleri kullanmıştır fakat çocuklar korktuğu için , Walt Disney şirketi özel olarak onlara 1000 adet üretmiştir.
3- Samuray maskesi ; Memo adı verilen bu maskeler savaşçıların yüzlerini korumak ve gizlemek amacı taşıyormuş.
4 – Cadılar Bayramı maskesi ; 1900 lerde Cadılar Bayramı için tasarlanmış ve günümüze kadar kullanılması devam etmiştir.
5-16. YY da kadınlar tenlerinin beyazlığını korumak için dışarı çıktıklarını kullanıyorlarmış, kötü görüntüsüne rağmen .6-Roma İmparatorluğu döneminde savaşçı askerler olan Murmillioların yüzlerini korumak amacı ile bronz veya deri maskeler kullanılıyormuş.
7-Azarlama maskesi ; 16 – 17 . YY da İngiltere , Galler ve İskoçya ‘da kadınları cezalandırmak üzere takıyorlarmış. Nedeni ise ; büyücülük ve dedikodu yapmaları imiş . . .
8-Calico Hood ; 1842 – 1929 yılları arasında Avustralya ‘da ağır ceza mahkûmları hücreden bir saatliğine dışarı çıktıklarında çuval benzeri , sadece göz delikleri olan bir maske takmak zorunda imişler.
9-1. Dünya Savaşı tank sürücülerinin kullandığı garip maskeler , dış etkenlerden korunmak amacını güdüyormuş.
10- Kirli köle maskesi ; Kolonicilerin Afrika’dan zorla topladıkları kölelerden , hastalık bulaşmaması için taktırdıkları demir maskeler . . .
11- Venedik festival maskeleri ; fakirliği ve suçları gizlemek nedeniyle başlatılan görüntü , zamanla geleneksel hale dönüşerek boyut değiştirmiş .Maskeli kişiler hem kimliklerini gizliyor hem de heyecanlı bir oyun oynuyorlardı denebilir. Öyle ki , fakirler soylulardan dünyasına ancak maskeli baloları sayesinde girebiliyorlardı. Bundan ayrı olarak devlet görevlileri de tüm gizli işlerini bu yolla görüyordu .
Özetlemeye çalıştığım maskenin tarihsel serüveninde ; kralları onurlandırmak , savaş hazırlığı , ceza infazı , geçiş törenleri , doğurganlık ayinleri, sünnet , cadılık, avcılık , cenaze ve biraz da eğlence amacıyla kullanıldığını görüyoruz.
Tüm bunların haricinde sahne sanatları ve edebiyatta , hattâ filmlerde de çok işlenen konulardan biridir , maske . Örneğin çocukken izlediğim ve etkisinden kurtulamadığım Demir maskeli adam filmi bunlardan sadece bir tanesidir.
Fakat daha bitmedi . Biz kadınların güzelliğimiz için vazgeçemeyeceğimiz ” cilt maskelerimiz ” vardır meselâ!
Her ne kadar kullanmadığımızı iddia etsek de ; günlük hayatta kullandığımız sahte yüzlerimiz de birer maskedir aslında . Kötü olduğu söylenemez . Belki de uyumlu davranmak , iyi geçinmeye çalışmak içindir .
Politikacıların da maske kullandığı inancındayım. Zira onlar da sahne oyuncularıdırlar . Üstelik etkileyecekleri sayısız insanlara başka görünmek gibi rolleri canlandırırlar.
Ama şu an hepsini geride bırakan bir maske var ki ; onu tüm dünya kullanıyor.
Moda desem değil . Peki bu kadar yaygın kullanılmasının sebebi ne ?
Maalesef yine salgın hastalık .Üstelik vebadan daha korkunç , daha güçlü .
Bu kez karga modeli bile geçmez . Velhasıl işi zor maskenin . Tabii ki bizlerin de .
Zira henüz salgın önlenemedi , hâlâ aşı imal edilmeye çalışılıyor . Umarız en kısa zamanda bulunur , bizler de ölüm korkusuyla yaşamaktan kurtuluruz.
Kurtulunca ne mi yapacağız ?
İlk işimiz , yine sosyal maskelerimizi takmak olur kanısındayım.
İnsanlar duymak istemedikleri şeyleri söyleyenlerden hoşlanmazlar.
O halde , devam .
Her şey yolundaymış gibi , gülen ve yalan söyleyen maskelerle . . .
Lale DARCAN TIĞ